Een parlementaire republiek is een staatsvorm waarbij een democratisch gekozen volksvertegenwoordiging (het parlement) de werkelijke macht in handen heeft (en deze niet deelt met een president). Voorbeelden van parlementaire republieken zijn Duitsland, Zwitserland en Ierland.
Wat is een parlement?
Landen met een parlementair systeem* – (*Turkije stapte in 2018 over op een presidentieel systeem)
Een parlement is – in de moderne betekenis van het woord – de hoogst gekozen volksvertegenwoordiging in een democratische rechtsstaat.
Landen met een parlementair systeem kunnen zowel (parlementaire) republiek als (constitutionele) monarchie zijn. Het Nederlands parlement wordt gevormd door de Eerste en Tweede Kamer.
Ook presidentiële republieken kennen een hoogste volksvertegenwoordiging, maar vaak noem je deze anders. In de V.S. bijvoorbeeld ‘het Congres‘.
Wat is het verschil tussen een presidentiële republiek en een parlementaire republiek?
In presidentiële (en ‘semi-presidentiële‘) republieken heeft de president meer macht. In een dergelijk systeem kan de president vaak zijn veto uitspreken over voorgestelde wetgeving en is deze niet, of erg moeilijk, af te zetten.
In een parlementaire republiek leggen ministers verantwoording af aan het parlement. In een presidentiële republiek leggen zij deze af aan de president.
Heeft een parlementaire republiek een president?
Ja, maar de ambtstermijnen verschillen. In Zwitserland wijst het parlement elk jaar een minister (van de zeven) aan als Bondspresident.
Hoeveel macht heeft een president in een parlementaire republiek?
Een president in een parlementaire republiek kan een puur ceremoniële functie hebben, of beperkte politieke taken. Bijvoorbeeld bij het tot stand komen van een regering of bij het controleren of de grondwet wordt nageleefd.
Leestip: Pleidooi voor een republiek met ceremonieel staatshoofd
Hoe wordt een president gekozen in een parlementaire republiek?
Een president in een parlementaire republiek kan zowel direct door de bevolking worden gekozen als indirect via het parlement.
Waar vind je parlementaire republieken?
De parlementaire republiek is de populairste staatsvorm in de Europese Unie. Voorbeelden zijn Duitsland, Finland en Ierland. Ook Zwitserland en IJsland (wel in Europa, niet in de EU) zijn parlementaire republieken.
Hoeveel Nederlanders zijn voor een parlementaire republiek?
Volgens een opiniepeiling van Ipsos in september 2023 is onder alle Nederlanders 56% voorstander van een parlementaire republiek wanneer de monarchie wordt afgeschaft. 16% is voor een presidentieel model en 28% weet het niet of heeft geen mening over het onderwerp.
Leestip: Hoeveel Nederlanders zijn voor een republiek?
Wat vindt Republiek
Wij zijn voorstander van een parlementaire republiek. Laten we – na een breed maatschappelijk debat over de precieze invulling – stemmen over de invoering ervan.
