De Nederlandse monarchie kost de belastingbetaler ruim 345 miljoen euro per jaar, bijna zes keer zoveel als door de overheid bekend gemaakt wordt. Ons vorstenhuis is niet alleen een van de duurste van Europa, maar ook een van de rijkste, zo blijkt uit het rapport ‘De verborgen kosten van het koningshuis’. Door een ingewikkelde financiële structuur blijft een groot deel van het vermogen buiten beeld van de fiscus.

Het Koningshuis kost de Nederlandse staatskas jaarlijks zo’n 345 miljoen euro. Hieronder kunt u zien uit welke kostenposten dit totaalbedrag grofweg is opgebouwd.

De methodiek is deels geïnspireerd op het rapport Royal Expenses van de Britse republikeinse organisatie Republic. Dat betekent een categorisering die begint bij de officieel herleidbare kosten uit beleidsstukken, en die eindigt bij een conservatieve schatting van onder andere het vermogen van de Oranjes. Hiervoor maakte het onderzoeksteam gebruik van erkende rekenmodellen, betrouwbare historische bronnen en marktconforme prijsinschattingen.

Het vermogen van de Oranjes is belangrijk aangezien zij vrijgesteld zijn van het betalen van vermogensbelasting. Aan de hand van de hoogte van het vermogen kun je dus vaststellen hoeveel geld de Nederlandse schatkist elk jaar misloopt als direct gevolg van deze belastingvrijstelling.

De kosten van het Koningshuis die direct in rapportages van de overheid zijn terug te vinden, bedragen 126,5 miljoen euro. Meer dan de helft hiervan is echter verstopt in begrotingen van onder andere de ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken. Hierdoor bedraagt de officiële begroting van het Koninklijk Huis ‘slechts’ 59,4 miljoen euro.

Dit is wat je daar onder andere bij op moet tellen:

• Op basis van een rapport uit 2009 van toenmalig minister Zalm van Financiën, is terug te vinden dat de jaarlijkse beveiligingskosten voor het Koninklijk Huis, uitgesmeerd over meerdere ministeries, in totaal zo’n 40 miljoen euro bedroegen.
• Het flitsbezoek van Willem Alexander en Maxima aan de gemeente Hoorn in 2013 kostte de gemeente destijds 75.000 euro. Als dat verblijf, van nog geen twintig minuten (!), al zoveel geld kostte, kunnen we er gemakkelijk vanuit gaan dat andere langere bezoeken minstens zoveel gekost hebben, zo concluderen de schrijvers van het rapport.
• Aangezien de Rijksvoorlichtingsdienst aangeeft dat er jaarlijks zo’n 300 van dit soort uitstapjes op het programma staan, kost dat de Nederlandse overheid zo’n 22,5 miljoen euro op jaarbasis. Het organiseren van Koningsdag koste in 2016 zo rond de 1 miljoen euro, maar die kosten kwamen niet op de begroting van het Koninklijk Huis terecht.

Jaarlijks wordt binnen het ambtelijk apparaat nog minimaal zo’n 16 miljoen euro aan kosten gemaakt ten behoeve van het Koninklijk Huis. Deze kosten verschijnen niet op de officiële begroting.

Veel van de ambtelijke kosten konden boven tafel worden gehaald met behulp van het anonieme meldpunt “WillyLeaks”. De precieze bedragen zijn terug te vinden in het rapport. Hieronder vermelden wij vast enkele spraakmakende voorbeelden:

Een medewerker van het Nederlands consulaat in New York wist te melden dat er bij het consulaat altijd extra veel stress ontstond rondom de marathon van New York, aangezien de broers Van Vollenhoven daar graag aan meededen. “De gehele consulaatsstaf is dan z’n hele weekend kwijt om de prinsen te accommoderen”, aldus Zwaap.

De surveillance van Edwin de Roy van Zuydewijn in 2003 moet de AIVD ten minste een miljoen euro gekost hebben. En wat te denken van de speciale afdeling op het ministerie van Waterstaat die zich louter bezighield met hobbyprojecten van en voor de toenmalige kroonprins Willem Alexander? Ambtenaren die zich hier niet voor leenden, belandden op de zogenaamde “Boulevard of Broken Dreams”, het souterrain bij Buitenlandse Zaken waar ooit ambitieuze ambtenaren werden weggezet op zinloze projecten.

Leden van het Koninklijk Huis zijn niet alleen vrijgesteld van inkomstenbelasting; ze betalen ook geen erf- of vermogensbelasting. Daarom is het van belang open en transparant te zijn over het vermogen van de Oranjes. Aan de hand van de hoogte van het vermogen kun je vaststellen hoeveel geld de Nederlandse schatkist elk jaar misloopt als direct gevolg van deze belastingvrijstelling.

Het vermogen van de Oranjes is al vaak beraamd, door onder andere tijdschriften als Forbes en Quote. Zij concludeerden al dat een groot deel van de bezittingen bestaat uit aandelen. Het rapport Zwaap spitst zich dan ook met name toe op de grote belangen van de Oranjes in de bedrijven Shell en ABN Amro. Eerdere onderzoeken van de Financial Times en de Sunday Times blijken zeer behulpzaam bij het vaststellen van het percentage aandelen in Shell dat de koninklijke familie lange tijd heeft bezeten:

“De Sunday Times meldde op 14 maart 2004 dat het Nederlandse koningshuis 800 miljoen euro had verloren toen het aandeel Shell even in een dipje kwam nadat de oliemaatschappij in de clinch kwam met haar accountantsbureau KPMG.”

En dan is er nog ABN Amro, de bank waarvan Koning Willem I medeoprichter was. Destijds bedroeg het aandeel van de Oranjes 11%, terwijl de schrijvers van het rapport melden dat een aandeel van 1,2% in 2007 ongeveer 933 miljoen euro waard zou zijn geweest. Toen werd ABN Amro namelijk voor 72 miljard euro verkocht aan de Royal Bank of Scotland. Mocht het oorspronkelijke aandeel van 11% dus in tact gebleven zijn, dan hielden de Oranjes dus alleen aan die deal al zo’n 9 miljard euro over.

Ook Philips, KLM, DSM, Heineken, Unilever en Boskalis gelden als bedrijven waar de Oranjes aandelen in hebben of hadden. Via WillyLeaks kregen de onderzoekers ook berichten binnen dat het koningshuis een groot belang heeft in Urenco, een miljardenbedrijf uit Almelo dat fungeert als producent van verrijkt uranium.

€ 192.000.000

Belastingvrijstelling

Het vermogen van de Oranjes: 12 miljard euro

Al met al wordt de schatting van het vermogen van de koninklijke familie op zo’n 12 miljard euro gelegd. Gezien de erfbelasting en ook de vermogensbelasting, waarvan de Oranjes beide zijn vrijgesteld, loopt de staatskas hier jaarlijks 192 miljoen euro mis. Deze kosten zijn direct terug te leiden op de staatsvorm monarchie en het verschijnsel erfopvolging. Immers zouden kwesties als erf- en vermogensbelasting helemaal niet spelen als de functie van staatshoofd na één of twee ambtstermijnen weer in een andere familie terecht zou komen.

Het onderzoek naar de kosten van het Koningshuis is uitgevoerd door een team van onderzoeksjournalisten onder leiding van René Zwaap. Zwaap is hoofdredacteur van “De Republikein; ‘tijdschrift voor de betrokken burger’”.

Het onderzoek werd mede gefinancierd door een succesvolle crowdfundingsactie in 2016, georganiseerd door het Republikeins Genootschap (RG). Ook heeft het onderzoeksteam gebruik gemaakt van het meldpunt “WillyLeaks”, waar bronnen zich anoniem konden melden met bruikbare informatie. Via WillyLeaks kwam de redactie van De Republikein in contact met vele tipgevers, onder wie voormalig ambtenaren en medewerkers rondom het koninklijk huis.

De kosten van het koningshuis vormen al jarenlang een discussiepunt binnen de Nederlandse politiek. Wie herinnert zich niet de relatief recente discussies over de toelage voor prinses Amalia en het onderhoud van de Groene Draeck? Beide situaties worden ook aangehaald in het rapport. Zwaap en zijn collega’s stellen hierin dat de politieke discussie vaak voortkomt uit een gebrek aan transparantie over wat het koningshuis nu daadwerkelijk kost.

Zowel het RG als de journalisten die dit onderzoek hebben uitgevoerd, zijn van mening dat het gebrek aan transparantie over de kosten van de monarchie niet past binnen een democratie. Deze website heeft daardoor een informatief karakter, met als belangrijkste doel de Nederlandse burgers inzicht te geven in wat het Koningshuis de staatskas jaarlijks kost.

Alliance of European Republican Movements

Het rapport Zwaap is onderdeel van een vergelijkend onderzoek naar de kosten van de laatste zeven grote monarchieën in Europa. Het Republikeins Genootschap werkt hieraan mee in navolging van afspraken gemaakt binnen de The Alliance of European Republican Movements (AERM), de federatie van republikeins georiënteerde organisaties in Groot-Brittannië, Spanje, Zweden, Noorwegen, Denemarken, België en Nederland.

Zoals de auteur van het rapport al aangeeft, is de methodiek deels geïnspireerd op het rapport Royal Expenses van de Britse republikeinse organisatie Republic.

Kostenvanhetkoningshuis.nl is mogelijk geworden door de Wilileaks-crowdfunding-campagne in 2016 en wordt ondersteund door Het Republikeins Genootschap en tijdschrift De Republikein.