Republiek (voorheen het Republikeins Genootschap) is na een succesvolle crowdfunding een rechtszaak gestart tegen de Staat en de Koning. Volgens Republiek maken de bevoegdheden van de Koning inbreuk op een eerlijk proces en heeft de Koning te veel procesrechtelijke privileges. De advocaten van de Staat & De Koning hebben hun verdediging van de macht van de Koning ingediend bij de rechtbank. Wat staat daar precies in? We vragen het aan onze advocaat Ewout Jansen.
Het volledige verweer van de Staat kun je hier lezen.
Koning kan geen getuige zijn
"De Staat erkent dat de Koning veel procesrechtelijke privileges en bevoegdheden heeft. De Staat wijst Republiek op een privilege dat ik had gemist. De Koning hoeft niet alleen geen antwoord te geven op kritische vragen van de rechter tijdens zittingen, maar de Koning kan ook niet als getuige worden gehoord. Om te bewijzen dat de Koning zijn macht daadwerkelijk heeft gebruikt, hadden we de rechter aangeboden om de Koning te ondervragen. De Staat wijst ons erop dat dit niet mag; maar betoogt dat dit ook nadelig kan zijn voor de Koning. Dat vind ik niet overtuigend. Advocaten zijn vooral bang dat cliënten domme dingen zeggen tegen de rechter, maar zelfs als de Koning daardoor de kans mist om slimme dingen te zeggen, is dat in strijd met de vereiste gelijkheid tussen partijen."
De Koning heeft blokkeringsmacht
"De Staat erkent dat de Koning de rechter benoemt, maar benadrukt dat steeds ook de handtekening van een minister vereist is. Hier heeft de Staat gelijk in, maar dit levert de Koning feitelijk wel blokkeringsmacht op. Opvallend is dat de Staat niet wil erkennen of tegenspreken dat Juliana & Wilhelmina hun blokkeringsmacht daadwerkelijk hebben gebruikt; zoals oud-minister Struycken heeft verklaard."
Trouw zweren aan de koning en het portret boven de rechter
"Dat rechters trouw zweren aan de Koning en dat het portret van de Koning boven hun hoofd hangt als ze recht spreken, symboliseert volgens de Staat geen persoonlijke trouw aan de Koning, maar is gerechtvaardigd omdat het de rechter eraan herinnert niet voor zichzelf op te treden, maar zich in dienst te stellen van het algemeen belang. Ik vind dat de Staat miskent dat het technische juridische begrip onafhankelijkheid voor de rechter verder gaat dan het ontbreken van persoonlijke trouw aan een procespartij. Er gelden ook eisen aan de appearance of independence. Een herinnering aan het algemeen belang kan op allerlei manieren, die niet problematisch zijn. Rechters kunnen bijvoorbeeld trouw zweren aan de Grondwet."
Een herinnering aan het algemeen belang kan op allerlei manieren. Rechters kunnen bijvoorbeeld trouw zweren aan de Grondwet.
Regering op de hoogte
"Dat deurwaarders, die de Koning dagvaardingen bezorgen, niet bij het paleis mogen verschijnen, maar zich moeten melden bij de Hoge Raad, waarborgt volgens de Staat dat de regering op de hoogte is van procedures tegen de Koning. De dagvaardingen worden nu echter niet door de regering aangenomen, maar door de hoogste rechters, die later nog over de zaak moeten oordelen. Wat de Staat wil, zou eerder gewaarborgd zijn met een melding aan een ministerie. De rechter hoeft niet voor de Koning te regelen dat het kabinet op de hoogte is. Dergelijke (gratis) dienstverlening aan een procespartij, die regelmatig tegen de media procedeert, past niet bij de vereiste onafhankelijkheid."
Buiten rechtszaal
"De procesrechtelijke privileges van de Koning bevorderen volgens de Staat dat de Koning zo min mogelijk in rechtszalen verschijnt. Dat is volgens de Staat juist een waarborg tegen beïnvloeding van de rechter. Ik denk dat dit op andere manieren beter is gewaarborgd; bijvoorbeeld door te zorgen voor een gelijk speelveld."
Rijkdom van de procespartijen
"Dat wederpartijen bijdragen aan de rijkdom van de Koning zou niet leiden tot concrete ongelijkheid volgens de Staat. De laatste wederpartij van de Koning was namelijk een internationale uitgeverij die rijker was dan de Koning. Deze toevalligheid overtuigt mij niet, omdat het waarschijnlijk in de meeste gevallen anders is."
Is Republiek representatief?
"De Staat heeft vooral veel aandacht voor de vereiste representativiteit. Republiek had uitgebreider toe moeten lichten dat de organisatie aan nieuwe technische eisen voldoet, die bedoeld zijn om problemen rondom collectieve acties tegen te gaan. Die regels zijn ingevoerd om de wantoestanden, die hebben geleid tot de claimcode te bestrijden. De meeste juristen menen daarom dat deze eisen alleen gelden bij schadevergoedingen en niet bij dit soort principiële kwesties. De donateurs weten dat ze hun geld kwijt zijn en verwachten geen schadevergoeding. Ook doet uitgeverij de Republikein mee met de actie en zijn veel schrijvers, journalisten en uitgevers lid van Republiek. We mogen wel degelijk opkomen voor belangen van de media."
De zaak zou te abstract zijn
"De Staat vindt het betoog te abstract en meer iets voor de politiek. Daar zijn goede argumenten voor, maar deze zijn in de SGP-zaak over vrouwenkiesrecht en bij Urgenda al verworpen."
Vergelijken met Franse President
"De Staat benadrukt dat het Europese Hof vond dat Sarkozy kon participeren in een procedure; ondanks dat zijn handtekening onder het benoemingsbesluit stond van de rechter die de uitspraak deed. Dat klopt, maar het Hof verricht een zware toets als een procespartij een dergelijke rol heeft in de carrière van de rechter. Bij ons is het niet alleen een handtekening. Rechters zweren ook trouw aan de Koning als ze in functie treden en verschijnen daarvoor zelfs persoonlijk op zijn paleis. Dat gaat verder dan in Frankrijk."
Koning onderschrijft betoog Staat niet
"De Koning benadrukt hij het betoog van de Staat over zijn bevoegdheden niet onderschrijft. De Koning verweert zich enkel tegen het tijdelijke procesverbod dat Republiek vordert."
De Koning wint altijd
"De Koning stelt dat het niet vreemd is dat hij altijd wint. Dat zou komen, omdat de Koning terughoudend is met procederen. Dat is niet controleerbaar. Dat de Koning altijd wint kan media afschrikken om het op procedures aan te laten komen."
Een procesverbod voor de Koning
"De Koning benadrukt dat procesverboden tot nu toe in hele andere situaties worden toegewezen; als mensen steeds maar kansloze zaken beginnen als pesterij. Republiek erkent dat een procesverbod onwenselijk is, maar de rechter mag het perspectief van oneerlijke procedures tegen de media zwaarder wegen dan een tijdelijke inbreuk op de rechten van de Koning."
Als achter de rechter een portret hangt van mijn moeder, vindt de wederpartij dat wellicht ook niet echt geweldig.
Eerdere rechtszaken gevoerd als prins
"De Koning benadrukt dat hij de meeste gewonnen zaken nog als prins voerde. Veel van de wettelijke privileges - zoals bijvoorbeeld dat deurwaarders naar de hoogste rechters moeten om dagvaardingen te bezorgen - zien echter ook op de Koninklijke Familie. Soms zijn er ook verschillen. Toen de Koning nog prins was, was hij lid/bestuursrechter bij de Raad van State. Als Koning is hij ook voorzitter. De Staat betoogt dat dit alleen maar ceremonieel is; de Koning bevestigt dat niet. Dat deze functies ceremonieel zijn, is alleen maar een traditie die op elk moment kan veranderen. Ik denk bovendien dat een beoogd opvolger of iemand zijn zoon ook kan profiteren van ongelijkheid. Als achter de rechter een portret hangt van mijn moeder, vindt de wederpartij dat wellicht ook niet echt geweldig."
